De Britse BBC publiceerde op haar website een uitgebreid artikel over ontharding waarin getuigenissen uit verschillende steden wereldwijd aan bod komen. Daarbij valt op dat de BBC-reporters uitgebreid stilstaan bij het onthardingsproject in de Leuvense wijk Spaanse Kroon.
Van Canada tot Australië verwijderen steden overtollig asfalt en beton uit het straatbeeld om natuur en water opnieuw ruimte te geven. Het idee van ontharding is eenvoudig: vervang zoveel mogelijk beton, asfalt en andere vormen van verharding door planten en aarde. Het bestaat al minstens sinds 2008, toen de Depave-groep in Portland werd opgericht. Voorstanders zeggen dat ontharding ervoor zorgt dat water in de bodem kan trekken, waardoor er minder overstromingsrisico is bij extreme neerslag. Inheemse planten helpen wilde dieren om een geschikte habitat te vinden in stedelijke gebieden en de schaduw van extra bomen beschermt stadsbewoners tegen hittegolven. De mentale gezondheid van stedelingen verbetert bovendien in een groene omgeving.
Maar als ontharding ooit echt van de grond wil komen, is meer nodig dan een handjevol enthousiaste milieuactivisten en vrijwilligers. Nu de klimaatcrisis ons dagelijks leven steeds nadrukkelijker beïnvloed, beginnen sommige steden en zelfs hele regio's bestrating te gebruiken als onderdeel van hun klimaataanpassingsstrategieën. Er gaan steeds meer stemmen op om komaf te maken met klassieke verharde straatprofielen en ook in stedenruimtes te creëren die beter geschikt zijn voor de natuur.
De vraag is of stadsbesturen en -administraties zich hiervan voldoende bewust zijn. In de meeste delen van de wereld blijft ontharding een randfenomeen. ‘We hebben een investeringsschaal nodig waar veel meer nullen op staan,’ zegt Thami Croeser van het Centre for Urban Research van de RMIT University in Melbourne.
‘Buurtinitiatieven en doe-het-zelf-inspanningen op opritten en in lokale straten zijn fantastisch,’ voegt hij eraan toe, maar het is nog beter om ontharding en vergroening te zien als de introductie van een nieuw soort infrastructuur in een stad. Het vereist hetzelfde niveau van planning en investering als bijvoorbeeld een nieuwe spoorweg.’
Leuven als voorbeeld
In Europa zijn sommige gemeenten begonnen met het serieus aanpakken van overtollige bestrating. De BBC noemt Leuven als voorbeeld van een stad die ontharding grootschalig aanpakt. De voorstedelijke wijk Spaanse Kroon, waar ongeveer 550 mensen wonen, is een van de recentste voorbeelden van ontharding en vernieuwing van het openbaar domein door het stadsbestuur. De plannen omvatten het verwijderen van aanzienlijke hoeveelheden asfalt uit de woonwijk en het dwingen van auto's om een versmalde rijweg te delen met voetgangers en fietsers.
Baptist Vlaeminck, die het klimaatadaptatieproject Life Pact in Leuven leidt, berekende dat alleen al in 2023 door het verwijderen van 6.800 vierkante meter verharding een extra infiltratie van 1,7 miljoen liter water in de grond mogelijk was. ‘We zijn nu aan het opschalen en richten een team op dat zich bezighoudt met ontharding.’ zegt Vlaeminck. ‘Dergelijke projecten moeten beantwoorden aan de behoeften van iedereen in de stad. Om mensen met een visuele beperking of mobiliteitsproblemen te ondersteunen, blijft voldoende verharding behouden op trottoirs om de toegankelijkheid te verzekeren. De overblijvende bestrating wordt ook vernieuwd of hersteld om ervoor te zorgen dat er geen hobbels of oneffenheden zijn.’ In buurten met weinig verkeer, waar trottoirs volledig worden verwijderd voor gedeeld gebruik van een rijweg, worden volgens Vlaeminck maatregelen genomen om de snelheid van auto's te verminderen.
Tegeltaxi
Een van de initiatieven van Leuven is een ‘tegeltaxi’ - een kleine vrachtwagen waarmee stadsambtenaren tegels en kasseien komen ophalen uit private tuinen en opritten. ‘Het materiaal wordt later hergebruikt in plaats van weggegooid,’ zegt Vlaeminck, die eraan toevoegt dat Leuven enkele miljoenen euro's opzij heeft gezet voor de financiering van dit soort onthardings- en vergroeningsprojecten.
En er is meer. Sinds januari 2024 moeten ontwikkelaars in Leuven aantonen dat alle regen die op nieuwe of aanzienlijk gerenoveerde huizen valt, kan worden opgevangen en hergebruikt op de site of kan infiltreren in de tuin. ‘Als ontwikkelaars niet kunnen bewijzen dat hun plannen zijn voorzien op extreme neerslaghoeveelheden, worden ze niet goedgekeurd,’ zegt Vlaeminck.
Wie wil weten wat er in andere steden gebeurt, kan het artikel The cities stripping out concrete for earth and plants lezen.
Bron foto: Ontharding in Leuven © Stad Leuven
