Op 19 oktober 2021 organiseerden de Vrije Universiteit Brussel en de universiteit Antwerpen in samenwerking met Belspo, Innoviris en de onderzoekspartners (UCLouvain, Sciensano, KULeuven, INBO, UHasselt) het Symposium "Urbane Gezondheid Brussel". Hierop presenteerden de twee onderzoeksprojecten Green & Quiet en NAMED de gemeten en gepercipieerde impact van de Brusselse leefomgeving op gezondheid en welzijn.
Wat is de impact van de Brusselse leefomgeving (lucht- en geluidspollutie, bebouwde en natuurlijke omgevingen) op de mentale gezondheid van Brusselaars? Met die vraag gingen wetenschappers van onder andere de Universiteit Antwerpen, Sciensano en Instituut Natuur en Bos Onderzoek aan de slag. Voor het NAMED-project (NAture impact on MEntal health Distribution) combineerden ze een grootschalige bevraging van Brusselse inwoners met wandelinterviews om verschillende percepties op de leefomgeving en -kwaliteit te verzamelen.
Effecten van de bebouwde leefomgeving
Verschillende studies tonen de negatieve effecten van de bebouwde leefomgeving op mentale gezondheid, terwijl andere de positieve effecten van een natuurlijke omgeving op mentale gezondheid en stress, maar ook op het algemene welzijn benadrukken. Echter in België is het onderzoek momenteel nog zeer beperkt. Het NAMED project benadert dit thema door gebruik te maken van verschillende onderzoeksmethoden. Binnen het kwantitatief onderzoek wordt de HIS data gebruikt om objectieve relaties tussen mentale gezondheid en bebouwde/niet-bebouwde omgeving te onderzoeken, waarbij de effecten van demografische, socio-economische factoren, levensstijl, lucht- en geluidspollutie in rekening worden gebracht. Parallel hieraan loopt het kwalitatief onderzoek waarin de inwoners van Brussel geïnterviewd worden om hun subjectieve kijk op de leefomgeving, mentale gezondheid en de link tussen beiden vast te leggen. Lokale stakeholders en deskundigen worden tevens geraadpleegd via focusgroepen en nemen deel aan een uitgebreide peer review van de resultaten. Via een samenwerking van specialisten in sociaal, geografisch, medisch en epidemiologisch onderzoek en via de nauwe betrekking van lokale stakeholders en de inwoners van Brussel willen we verschillende disciplines en perspectieven combineren om een zo volledig mogelijk beeld op het thema te krijgen.
Natuurlijke omgevingen
Een opvallende vaststelling blijkt het belang van goede buren. "Mensen die zich deel van een gemeenschap voelen, die wederzijds begrip en steun ervaren, voelen zich beter in hun vel", zegt onderzoekster Laura Lauwers. Daarnaast is verkeer een bepalende factor. Verkeersonveiligheid, slechte luchtkwaliteit en geluidsoverlast zijn hinderlijke elementen met een negatieve impact.
Natuurlijke omgevingen met veel groen of blauw bieden daarentegen de mogelijkheid om even uit de stadsdrukte te ontsnappen. De interviews tonen dat Brusselaars hier veel belang aan hechten. "Groene ruimte creëert mentale ruimte. Ook kleine groene of blauwe plekjes, zoals een bloemenperkje of een fontein, hebben reeds een positief effect", zegt Lauwers.
De onderzoekers zijn duidelijk in hun aanbevelingen: betrek de burgers bij de stadsplanning, geef prioriteit aan minder begoede buurten en zorg vooral voor veiligheid. "De overheid moet investeren in extra 'blauwgroene' infrastructuur, met ruimte voor water en natuur. Maar naast het belang van grote groene ruimtes, heeft een kleine geborgen of sociale groene plek zoals een buurtcompost vlakbij iemands woning ook een positief effect", aldus de onderzoekers.
Lees hier een samenvatting van het onderzoeksrapport
Bekijk hier de presentaties van het Symposium "Urbane Gezondheid Brussel 2021"
