De Arnoldine Van Den Radestraat, Maaike Luuxstraat, Kathelijne Idestraat en Maaike Kerrebroeckstraat vormen samen een woonwijk in de Brugse deelgemeente Assebroek. Toen deze heksen in de 17de eeuw op de brandstapel werden terechtgesteld, kon niemand vermoeden dat hun naam bijna vierhonderd jaar later in ere zou worden hersteld. De vier straten kregen een eigen groenzone: het Maaike Kerrebroeckpark werd in 2022 voltooid en won vorig jaar de Groenaannemer-award van de VLAM en de VVOG.
In 2010 werd in het meersengebied van Assebroek het grootste woonuitbreidingsgebied van Brugge ontwikkeld. De realisatie ervan gebeurde door meerdere projectontwikkelaars en vandaag staat er een mix van appartementen en eengezinswoningen, waarvan een deel sociale huisvesting. Het nieuwe park Maaike Kerrebroeck maakt deel uit van deze wijk en sluit aan op het sportcomplex Julien Saelens. Het masterplan voor dit gebied voorzag een speelweide en een ontmoetingspleintje. ‘Destijds lieten de projectontwikkelaars de infrastructuur in de publieke ruimte aanleggen en betaalden zij aan het stadsbestuur een forfaitaire som voor de realisatie van openbaar groen’, vertelt Mercedes Van Volcem, schepen van openbaar domein van de stad Brugge. ‘De groenaanleg kwam er pas nadat alle bouwwerken waren voltooid en het park vormt het eindpunt van deze wijkontwikkeling. De realisatie past in de doelstelling van het beleidsprogramma om de publieke ruimte te vergroenen.’
Samen in het gras
Omdat het een nieuw park van 3.535 vierkante meter betreft, kon maximaal worden ingezet op een toekomstgerichte inrichting. Het bestaande masterplan voor de woonwijk vormde de leidraad en werd verder op punt gesteld. Daarbij waren verschillende stadsdiensten zoals mobiliteit, jeugd, toegankelijkheid en beheer betrokken. Omwonenden konden vanaf de beginfase hun wensen en bezorgdheden kenbaar maken. ‘We hebben ons samen met de bewoners in het gras gezet om naar hen te luisteren’, vertelt Katrien Verhaegen, ontwerper openbaar domein bij Stad Brugge. ‘Tijdens een ontwerpproces moet je open staan voor zaken die buiten jouw comfortzone liggen. Je moet durven afwijken van conventionele paden zonder duurzaamheid uit het oog te verliezen. Het was niet eenvoudig om een gulden middenweg te vinden tussen zeer uiteenlopende standpunten, bijvoorbeeld rond ontsluiting. Uiteindelijk bleek een wandelpad van anderhalve meter breed te volstaan voor de doorwaadbaarheid van het park. Ook op vraag van de bewoners is het bestaande pleintje voor 45 procent onthard. Het pleintje is nu voor 60 procent waterdoorlaatbaar waardoor de bomen betere groeikansen krijgen.’
Beheergericht ontwerp
‘Van alle Vlaamse centrumsteden heeft Brugge één van de grootste arealen aan openbaar groen en daardoor is groenonderhoud een grote kost voor de gemeenschap’, aldus schepen Van Volcem. ‘Onze collega’s van de beheersdienst hadden dan ook een belangrijke inbreng tijdens het ontwerpproces. Hun ervaringen waren mee bepalend bij de keuze van het plantenassortiment. Door groenmassieven met veel snoeiwerk te vermijden, voorkomen we klachten van bewoners over achterstallig beheer. Extensief beheer heeft bovendien een positief effect op biodiversiteit en klimaatbestendigheid. Het is wel belangrijk om aan mensen uit te leggen dat wilde, ruige beplanting geen teken van verwaarlozing is.’
Katrien Verhaegen: ‘Vaste planten, grasmengsels en cultivars zijn tot in detail onderzocht op hun geschiktheid. Aangevoerde grond is verrijkt met wormen, mycorrhiza en bacteriën zodat de beplanting vanaf het begin alle groeikansen krijgt. Dat alles bespreken we met de groenaannemer.’
De volledige aanleg werd op een viertal maanden tijd gerealiseerd door groenaannemer Mahieu nv uit Oudenburg. ‘We konden vooraf met de aannemer aftoetsen welke stalen het best aansloten bij de bestekomschrijving’, zegt Katrien Verhaegen. ‘De realisatie van architectonische zitmuren was niet evident. Ze werden door ons ontworpen en op maat geproduceerd. We zochten een vandalisme- en graffitibestendig materiaal met de juiste granulaten en een specifieke kleur. Het ontwerp werd in blokken opgesplitst en geproduceerd in mallen met verschillende afmetingen. Geen enkel blok is identiek aan een ander en toch sluiten ze op elkaar aan.’ Stephanie Mahieu, preventieadviseur en calculator bij Mahieu nv was bij de volledige voorbereiding van het project betrokken. Ze wijst op de eisen voor onderhoud: ‘Alle blokken zijn voorzien van een vooruitstekende rand op maaiveldniveau waardoor onderhoudsmachines niet tot tegen de verticale zitrand hoeven te komen. Zo ontstaat er geen schade, noch aan de machines noch aan de zitblokken.’
Autonome vegetatie en prairiebeplanting
Omwille van klimaatbestendigheid, biodiversiteit en voedselwaarde voor insecten en vogels zijn hoofdzakelijk streekeigen soorten aangeplant zoals wilg, Gelderse roos, liguster, kardinaalsmuts en wilde appelsoorten. ‘In het park passen we een zogenaamde autonome vegetatie toe. De planten capteren hun eigen CO2 via humificatie’, licht Katrien Verhaegen toe.
Op het ontharde pleintje verwijst een Gymnocladus of doodsbeenderenboom naar het heksenverleden en een honingboom, grootbladige linde, meelbes en tulpenboom pronken als solitair. Mercedes Van Volcem : ‘Nieuw aangeplante bomen in grote maten zijn vaak gevoeliger voor sterfte. We kozen hier voor plantmaat 16-18 en geven de bomen ruimte om uit te groeien tot hun volwassen habitus.’ 1800 vaste planten maken de vergroening van het pleintje compleet. Omdat het pleintje volledig door appartementen is omgeven, heerst er een microklimaat. Droogtebestendige prairiebeplanting was de oplossing om hier met weinig onderhoud een natuurlijke uitstraling te bekomen. Soorten die zich vegetatief vermeerderen zoals Artemisia, Stachys en Cerastium komen er voor naast pendelplanten zoals Monarda en strooiplanten zoals Verbena en Knautia waardoor het plein er elk jaar weer anders uitziet. Langlevende vaste planten zoals grassen en anemonen zorgen voor een blijvende structuur.
Houtsnippers tegen droogte
Mahieu nv werkt al meer dan 35 jaar als groenaannemer voor openbare besturen. Zaakvoerder Tony Mahieu: ‘Tegenwoordig werken alle openbare besturen met extensief beheer. In dit project gebeurt het onderhoud van de grasvelden door de stad, wij zijn als aannemer drie jaar verantwoordelijk voor de beplanting. Bij de definitieve oplevering wordt het onderhoud overgedragen aan de stad. In functie van onderhoudsvriendelijkheid en als middel tegen verdroging zijn onder alle houtachtige beplantingen houtsnippers aangebracht. In de gietrand van de boomspiegels ligt 10 centimeter houtsnippers. Dat houdt de bodem vochtig en voorkomt onkruidgroei.’
Katrien Verhaegen: ‘Het decompactiseren en verbeteren van de bodemstructuur was eveneens een belangrijk aandachtspunt. Zo kunnen we in de zomer het regenwater beter vasthouden en het in de winter trager laten infiltreren. Het huidige maaiveld ligt hoger dan het oorspronkelijke meersenlandschap maar door de kweldruk blijft het er drassig. Mahieu heeft het terrein exact geprofileerd zodat een gravitaire afwatering naar de gracht mogelijk is.
Groenaannemer-award
Het park won de Groenaannemer-award 2023, een onderscheiding waarmee VLAM en de Vereniging voor Openbaar Groen de aandacht willen vestigen op het maatschappelijk belang van openbaar groen en de meerwaarde van een groenaannemer bij de realisatie ervan. Stad Brugge voert kleine werven in eigen beheer uit maar schakelt voor grote projecten een groenaannemer in. Schepen Van Volcem: ‘Wanneer we onze eigen beheerdienst voor lange tijd zouden inzetten voor de aanleg van een project, hypothekeren we het groenonderhoud in de rest van Brugge. Daarom voorziet het stadsbestuur in de begroting een aanzienlijk budget om de aanleg van grotere projecten uit te besteden. Voor een project op maat zoals dit, is dat de voordeligste aanpak. Vanuit duurzaamheidscriteria stellen we hoge eisen aan de aannemer maar dit project bewijst dat dit mogelijk is. We konden de bestelling en levering van materialen en plantgoed met een gerust hart overlaten aan Stephanie.’
‘Die samenwerking verloopt zeer vlot’, beaamt Tony Mahieu. ‘De stad informeert vooraf de omwonenden over de fasering van de werf. De veelvuldige regen in het voorjaar en de drassige ondergrond hebben voor enige vertraging gezorgd maar in samenwerking met de stad hebben we een mooi project gerealiseerd. Ons bedrijf bestaat sinds 1982 en de Groenaannemer-award is een mooie bekroning op ons werk.'
Tekst: Jan Vilain
Bron foto 1: Park Maaike Kerrebroeck Brugge © Vereniging voor Openbaar Groen
Bron foto 2: Delen van het Maaike Kerrebroeckpark worden extensief beheerd. © Katrien Verhaegen
