Begin oktober werd het nieuwe gecontroleerde overstromingsgebied met gereduceerd getij (GOG-GGG) Wal-Zwijn officieel geopend. Dit gebied ligt in de gemeente Hamme, op een centrale locatie in het Nationaal Park Scheldevallei. Met dit project versterkt het Sigmaplan de bescherming van de Scheldevallei tegen overstromingen én krijgt de natuur langs de rivier nieuwe kansen.
Wal-Zwijn is de nieuwste schakel in de keten van gecontroleerde overstromingsgebieden langs de Schelde. Deze gebieden kunnen samen bij stormtij overtollig water bufferen om zo verder stroomopwaarts de druk op de dijken te verminderen en dijkbreuken te voorkomen. Stormtij is een combinatie van springtij, met een noordwesterstorm. Deze situatie kan ontstaan in de herfst en wintermaanden en kan zorgen voor zeer hoge waterstanden op onze getijdenrivieren. Door de projecten van het Sigmaplan, houden we ook bij stormtij onze voeten droog.
Bouwstenen van een gecontroleerd overstromingsgebied
Wal-Zwijn, 165 hectare groot, is speciaal ingericht om bij zeer hoge waterstanden op de Schelde als buffer te dienen. Een nieuwe drie kilometer lange en zes meter hoge ringdijk, omringt het gebied en beschermt de omgeving tegen wateroverlast.
Een tweede bouwsteen is de overloopdijk. De oude rivierdijk werd verlaagd en verstevigd. Bij uitzonderlijk hoge waterstanden, stroomt overtollig Scheldewater over de overloopdijk Wal-Zwijn in. Als het waterpeil op de Schelde opnieuw zakt, stroomt het water opnieuw richting de rivier via een uitwateringssluis in de dijk.
“Wal-Zwijn toont de kracht van het Sigmaplan,” zegt Krista Maes, waarnemend gedelegeerd bestuurder van De Vlaamse Waterweg nv. “Het is een nieuwe schakel in de keten van gecontroleerde overstromingsgebieden die ervoor zorgen dat bewoners van de Scheldevallei de voeten droog houden bij stormtij. We geven de rivier opnieuw de ruimte om op een veilige manier te (over)stromen.”
Natuurontwikkeling door slimme sluizen
Twee keer per dag zal er via een slimme inwateringssluis een beperkte hoeveelheid rivierwater Wal-Zwijn instromen. Bij eb vloeit dat water weer terug naar de rivier via de uitwateringssluis. Dit creëert een gereduceerd getij: een kunstmatig getijdenritme dat kleiner is dan het natuurlijke getij van de Schelde. Het gebied wordt zo niet overspoeld, maar krijgt wel de dynamiek die nodig is om slikken en schorren te laten ontstaan.
Die natuurlijke processen maken Wal-Zwijn tot een waardevolle biotoop, terwijl het gebied tegelijk klaarstaat om in crisissituaties veel grotere watermassa’s op te vangen. Zo’n gecontroleerd overstromingsgebied met gereduceerd getij (GOG-GGG) is een Vlaamse uitvinding en maakt het Sigmaplan uniek.
“Hier krijgt de Schelde opnieuw de ruimte om zoetwatergetijdennatuur te laten groeien, riet en wilgenvloedbossen zijn een echte kraamkamer voor veel vis- en vogelsoorten” zegt Dries Gorissen, Afdelingshoofd gebiedsontwikkeling en inrichting van het Agentschap voor Natuur en Bos. “Maar ze hebben nog een andere voordelen. Ze zijn in staat het water te zuiveren en vrij te maken van schadelijke stoffen zoals pesticiden en zware metalen en ze zijn onmisbaar voor de opslag van CO2. Met Wal-Zwijn zorgen we dus ook voor de kwalitatieve ontwikkeling van Nationaal Park Scheldevallei”.
Gebied sluit bij stormtij
Bij stormtij zal Wal-Zwijn tijdig afgesloten worden voor bezoekers. De Schelde stroomt dan over de overloopdijk het gebied binnen, wat voor gevaarlijke situaties kan zorgen. We roepen mensen dan ook op om bij stormtij de gesloten slagbomen op het jaagpad niet te negeren.
Historiek van de werken
De eerste werken startten in 2016 met de aanleg van de ringdijk. Voor de aanleg van de dijk gebruikten we 3 soorten grond: gebaggerd zand uit de Durme, grond die is vrijgekomen bij de ecologische inrichtingswerken in Wal-Zwijn en tot slot per schip aangevoerde grond. We bouwden de dijk zo op een milieuvriendelijke en duurzame manier. Daarna volgde de bouw van de twee sluisconstructies, deze werden in 2023 afgerond. Dit jaar legden we de laatste hand aan de overloopdijk. Vanaf 4 oktober is Wal-Zwijn officieel open.
Opening met de buurt
De opening werd feestelijk gevierd samen met buurtbewoners en bezoekers. Gegidste wandelingen lieten jong en oud kennismaken met de werking van een GOG-GGG en met de nieuwe natuur die hier kan groeien. Er was ook een elektrisch treintje om mensen rond te leiden doorheen het gebied. Lokale horecazaken zorgden onderweg voor een hapje en een drankje, wat zorgde voor een warme en toegankelijke sfeer.
“Het gemeentebestuur is verheugd dat na jaren van werken het vernieuwde Wal-Zwijn opnieuw geopend is”, zegt Lotte Peeters, burgemeester van Hamme. “Dit gebied is niet alleen belangrijk in het kader van onze waterveiligheid, maar zorgt er ook voor dat onze gemeente een toeristische trekpleister is en blijft.”
Samenwerking en steun
Vlaanderen beter beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren. En tegelijk de waardevolle Scheldenatuur een boost geven. Dat is het doel van het Sigmaplan, dat uitgevoerd wordt door De Vlaamse Waterweg nv en het Agentschap voor Natuur en Bos. Dit project werd gerealiseerd met steun van de Europese Unie via het LIFE Sparc-project.
Bron tekst: persbericht De Vlaamse Waterweg
Bron foto: Het Sigmaplangebied Wal-Zwijn is open voor bezoekers. © De Vlaamse Waterweg
