Het Groen Lint is een ambitieus en vernieuwend project dat een nieuwe betekenis wil geven aan de groengebieden en landschappen omheen de stad. Onder het motto 'Oostende is meer dan de zee' worden vijftien groene zones over een afstand van dertig kilometer met elkaar verbonden, en wordt de verstedelijkte rand verknoopt met het open landschap. De achterkant van de stad moet een tweede voorzijde worden.
Het Groen Lint bestaat vandaag al als een fiets- en wandeltraject rond de stad. Een aantal ontbrekende stukken werd verhard, er werd een minimale signalisatie aangebracht en er werden een aantal infomodules geplaatst en een interactieve app voor smartphone gelanceerd die de wandelaar of fietser informeren over de omliggende landschappen van duinen, polders, krekengebied, stadsrandbos, natte weilanden enzovoorts.
In de komende jaren moeten een aantal punctuele ingrepen langs het traject het Groen Lint als publieke ruimte versterken en er een echte groene gordel van maken. Het moet een structurerende groenblauwe drager voor de stad worden en ook een antwoord bieden op de vraag naar publieke groene ruimten in de 21ste eeuw. Het gaat in totaal om zo'n 360 hectare groen en om een investering van zo'n 10 tot 15 miljoen euro.
Masterplan
De voorbije twee jaar hebben Technum en de Zwitserse landschapsarchitect Georges Descombes een masterplan opgesteld. Zij waren de laureaten van een Open Oproep van de Vlaamse Bouwmeester. Eerder dan een volledige hertekening van het gebied na te streven wordt in dat masterplan het uitgezette traject verder geoptimaliseerd: de leesbaarheid van het traject wordt verhoogd, het comfort voor de fietser en wandelaar verbeterd en de ruimtelijke beleving aangescherpt met een aantal punctuele ingrepen. Die ingrepen moeten de reeds aanwezige elementen langs het Groen Lint beter zichtbaar maken of sterker articuleren. Specifieke eigenschappen van ieder landschap worden geïdentificeerd en waar nodig bijgesteld om de identiteit van ieder landschap te versterken en het beter te verankeren in zijn context.
Voor deze articulaties wordt een beperkte set van instrumenten of ‘bouwstenen’ ingezet: platformen, passages, plateaus, tuinen, waterboorden en dreven. Ze vervullen meerdere functies tegelijkertijd: de geschiedenis blootleggen, een verbinding realiseren, informatie geven, landschapsbeleving, natuurontwikkeling, een verblijfsplek vormen, energie opwekken, de werking van het water tonen, een ruimte voor evenementen of voor sport en spel, voor kunst, sociaal engagement, (stads)landbouw …
Strategische gebieden
Nu het masterplan is afgerond, zijn drie strategische gebieden aangeduid die in de komende maanden en jaren worden aangepakt.
Ten eerste worden, langs een traject van 2 km tussen het Geuzenbos en de Keignaertkreek, de verschillende bouwstenen uit het masterplan op het terrein toegepast door er diverse platformen en plateaus, passages, dreven en waterboorden te realiseren.
Een tweede strategisch gebied is het Park De Nieuwe Koers, vlak bij het vliegveld en de oefenrenbaan. Hier komen een buurttuin met moestuin en speelelementen die aansluit bij een nog te bouwen woonzorgcentrum, een evenementenweide en een Sterrenwacht. De evenementenweide is een open groene ruimte die occasioneel kan gebruikt worden voor grootschalige evenementen en voor de rest van het jaar fungeert als buurtpark.
Een derde project zijn de zogenaamde ‘hortillonages’, waar diverse types van duurzame stadslandbouw worden samengebracht: een kinderboerderij, volkstuintjes, moestuinen en een biopluktuin die functioneert volgens het CSA-principe (Community Shared Agriculture). Hiervoor hoopt Oostende erkend te worden als ‘Pilootproject Productief Landschap’. Dat is een nieuw initiatief van de Vlaamse regering, in samenwerking met de Vlaamse Bouwmeester en het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek, om ‘een productief landschap te creëren waarbij productie, energiedelen, natuur, recreatie en biodiversiteit en vergroening de Vlaamse open ruimte ondersteunen en ontwikkelen, eerder dan ze te verdelen en eenzijdig op te eisen.’
Netwerkpark
Het Groen Lint kan misschien het best omschreven worden als een nieuwsoortig netwerkpark: een manier of instrument om groen op een strategische en kwalitatieve manier in te zetten in de druk bezette en dynamische stedelijke en randstedelijke ruimte. Het netwerk vormt niet alleen de ‘groene loper’ die de verschillende zones met elkaar verbindt, maar het is de structurerende drager die het hele gebied een identiteit geeft.
Het gaat, enerzijds, om het versterken of herstellen van de landschappelijke, natuurlijke en cultuurhistorische kwaliteiten van het rand- en tussenstedelijke gebied, en, anderzijds, om het gericht stimuleren van verweving en verknopen van functies.
Het accent verschuift daarbij van versnipperd recreatief medegebruik naar globale ‘recreatieve beleving’. Het gaat niet langer om de obligate vogelkijkhut of het zoveelste fietsinrijpunt, maar om een gebied als geheel zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor bewoners en recreanten, zonder de aanwezige natuur en landbouw te negeren. Het gaat ook om het creëren van nieuwe perspectieven voor die delen in het gebied die minder gewaardeerd worden of zelfs als ongewenst worden ervaren, zoals bedrijventerreinen, agrarische gebouwen, woonwijken, wegeninfrastructuur, braakliggende gronden, vuilnisstorten enzovoorts.
Sommige delen van zo’n netwerkpark kunnen als een min of meer klassiek park met recreatieve of natuurlijke infrastructuur worden ingericht. Andere delen behouden hun oorspronkelijke functies of krijgen een nieuwe functie – stadslandbouw, natuur, duurzame mobiliteit, waterberging, energieproductie… - maar worden door een parklaag met elkaar verknoopt, zodat er een veelzijdig en voor iedereen toegankelijk, aantrekkelijk stadslandschap ontstaat.
Thuis in de stad
Begin dit jaar won het Groen Lint de ‘Thuis in de stad’-prijs. Volgens de jury getuigt het project “van een gedurfde politieke keuze en een verfrissende aanpak. In het project ontmoeten verschillende schaalniveaus elkaar: de stad, de kust, Vlaanderen. Het project beoogt ecologische duurzaamheid en draagt bij tot een wenselijke klimaatsverandering. Het biedt mogelijkheden voor recreatie, toerisme en voor creatieve ontplooiing.”Verder looft de jury de actieve betrokkenheid van de bevolking en diverse stedelijke en bovenstedelijke actoren. “Het is een zeer innovatief project, dat berust op sterk onderbouwde theoretische fundamenten. Het zet sterk in op de duurzame inbedding van groene landschappelijke randen in de stedelijke structuur en heeft duidelijke ambities om ook internationaal te inspireren.”
Meer info: www.oostende.be/groenlint
Park voor de toekomst
Van 2010 tot 2013 nam Oostende, samen met het Rother District in Zuid-Engeland, deel aan het Europese Interreg project ‘21st Century Parks’.
In het kader van dat Europese project verscheen een ‘best practice’ gids over ‘Het park van de toekomst, een voorbeeldgids voor de 21ste eeuw’. In deze gids wordt uitvoerig ingegaan op vragen als: waarom hebben we vandaag parken nodig? Hoeveel hebben we er nodig? Waar vinden we er nog plaats voor? Hoe moeten die parken eruit zien en wat maakt van een park een succes? Dit boek verkent de rijke mogelijkheden die open en publieke ruimten, landschappen, groene corridors, stedelijke parken, groene en blauwe infrastructuur in zich dragen. Ze zijn niet langer monofunctioneel maar spelen in op een brede waaier aan behoeften van de stedeling: toerisme en recreatie, stadslandbouw, mobiliteit, klimaatverandering, waterbuffering enzovoorts. De gids bevat ook 6 casestudies uit Oostende en het Rother district en is geïllustreerd met tientallen voorbeelden van nieuwe parkconcepten uit binnen- en buitenland.
U kunt deze gids downloaden op: www.oostende.be/wizWerkDetail.aspx?id=32# (klik naar ‘updates’)
Eli Devriendt: multifunctioneel ruimtegebruik is cruciaal
“Het Groen Lint is heel bescheiden ontstaan en organisch gegroeid,” vertelt Eli Devriendt, landschapsarchitect en beleidsadviseur groene strategie van de stad Oostende en verantwoordelijk voor het Groen Lint. “Het stadsbestuur vroeg een plan voor twee gebieden in de westelijke rand van de stad, de omgeving van het Duinenkerkje en de Nieuwe Koers. Maar we hadden geen programma over wat er precies moest gebeuren. We vonden ook dat we die gebieden niet geïsoleerd mochten bekijken, maar ze moesten verbinden met andere groene ruimten in die westrand. Dankzij het Europees ‘21st Century Parks’ programma hebben we die opdracht naar een hoger niveau kunnen brengen. Het gaf ons de kans om samen te werken met experten uit diverse vakgebieden. Daarbij stelden we onder meer vast dat werken aan een ‘groene infrastructuur’ voor de 21ste eeuw cruciaal is om de sociale en klimatologische uitdagingen van de 21ste eeuw op een adequate manier te kunnen aangaan.”
De plannen voor het Duinenkerkje en de Nieuwe Koers liepen daardoor wel enkele jaren vertraging op. "Maar dat gaf ons de gelegenheid om de projectdefinitie uit te schrijven en het hele proces mee te sturen. Bovendien hebben we intussen sterk ingezet op communicatie, onder meer met geleide wandelingen en een artistiek voortraject, om het hele project te verankeren in de geesten van de Oostendenaren."
Het Groen Lint is voor Devriendt op de eerste plaats een stedenbouwkundig project. “In plaats van de stad ongecontroleerd te laten uitdeinen, heeft het beleid dankzij het Groen Lint beslist om de stadsrand als groene ruimte te consolideren en te verbinden met de stad. Om van die rand, die tot nu toe bijna letterlijk een achterkant is, een nieuwe voorkant te maken. Door het Groen Lint maken we die groene ruimten, die ook bij veel Oostendenaars niet gekend zijn, beter toegankelijk. Bovendien activeren we die gebieden door ze een meervoudige identiteit te geven en er diverse functies aan te verbinden. Multifunctioneel ruimtegebruik, het zoeken naar opportuniteiten en synergieën tussen verschillende functies, is vandaag in het dichtbebouwde Vlaanderen een absolute noodzaak. Zo wordt de evenementenweide bijvoorbeeld ook een speel- en wandelpark voor het woonzorgcentrum en de buurtbewoners. In plaats van een kijktuin komt er bij het woonzorgcentrum een moestuin die door de buurtwoners wordt onderhouden.”
Het masterplan vormt daarbij een krachtig instrument. "Het legt de grote lijnen vast voor de toekomstige ontwikkelingen in de hele stadsrand. En het bevat ook een aantal concrete instrumenten om diverse activiteiten een plaats te geven in het Groen Lint, naargelang de concrete behoeften en opportuniteiten. Waarbij we ook buiten de lijntjes kleuren, omdat landschappen nu eenmaal niet aan de gemeentegrenzen stoppen. Die intergemeentelijke samenwerking moet nu verder ontwikkeld worden, maar de eerste aanzetten zijn gegeven."
