Het nieuwe Spoorpark op het voormalige Van Gend & Loos-terrein is door de Tilburgers zelf bedacht. Het terrein is 10 ha groot en daarmee het grootste burgerinitiatief van Nederland. Het park biedt ruimte voor sport en beweging met onder meer een skatebaan en een beachvolleybalveld, een stadscamping en scoutinggroep, een waterspeelplein, kunst en een T-huis waar je na een parkwandeling wat kunt drinken en eten. Dit wordt gecombineerd met veel groen, onder meer een bloemenweide, een langgerekt helofytenfilter en een vasteplantentuin.
Het Spoorpark, door een gemeentewoordvoerder omschreven als ‘het Central Park van Tilburg’, is geïnitieerd en georganiseerd door een groep bewoners. In het kader van burgerparticipatie is in 2014 door de gemeente een regieteam in het leven geroepen om van het voormalige transportbedrijf Van Gend & Loos vlak bij het station een plek te maken waar groen en leisure samen komen. Na een oproep aan de stad zijn uit de 82 inzenders 9 plannen geselecteerd die voldeden aan de ambitie op het gebied van ecologie, groen en water, voorzieningen voor recreatie en sport, cultuurhistorie en inpassing in de omgeving.
De voorstellen van de 9 indieners of ‘kwartiermakers’ vormden de input voor het ontwerp: een scoutinggebouw waarin ook buitenschoolse opvang wordt gevestigd, T-huis (horeca), De rits (kunstwerk), Outdoor Urban Sports park, BeweegR> (beachvolleybal en paramedisch centrum), Natuurlijk buiten spelen, Stadscamping en Levend water. Ook een groot open veld voor activiteiten is opgenomen, als ook mogelijkheden voor het bewegen van ouderen geïntegreerd.
Begin 2017 zijn de budgetten toegekend en is de Stichting Spoorpark in het leven geroepen om het park te gaan realiseren en beheren. In opdracht van de Stichting Spoorpark heeft Kruitkok landschapsarchitecten in samenwerking met Blom&Moors en Timmermans architecten het park ontworpen. De uitvoering gebeurde door Brouwers Groenaannemers, van de Bersselaar en Haasnoot. Kosten voor de gemeente: 5,3 miljoen euro voor de aanleg van het park; 2,8 miljoen euro voor grondwerkzaamheden, 2 miljoen risicoreserve. Daarnaast investeerden de geselecteerde organisaties nog eens 3 miljoen euro in het park.
Parkontwerp
"Hoewel het Spoorpark in het hart van de stad Tilburg ligt, is het niet alleen ontworpen voor mensen. De doelstelling is dat het park een biodivers terrein is waar, naast mensen, vele dier- en plantensoorten een plekje kunnen vinden. Om die reden heeft het park een duidelijke structuur, waar nog veel ruimte voor sociale én natuurlijke processen is," zegt ontwerpster Esther Kruit van Kruitkok Landschapsarchitecten.
Het park ligt op een terrein dat voor een groot deel open was. Centraal in het park ligt een open weide, omgeven door een talud aan de noordzijde en een speelbeek aan de zuidzijde. Het spoortalud werd ingezaaid met een inheems bloem- en kruidenrijk zadenmengsel dat speciaal voor het spoorpark is samengesteld. Tevens zijn er struiken toegevoegd en is een ecosysteem gecreëerd met geleidelijke veranderingen van plantensoorten dat zorgt voor grote biodiversiteit. Zo kan het spoortalud een belangrijke rol spelen in de ecologische verbindingszone tussen Tilburg en Breda. Een tribune met zitranden maken er een aangename verblijfsruimte van. Aan de voet van het talud ligt de boulevard, de hoofdroute door het park.
Watersysteem
De speelbeek maakt deel uit van het watersysteem: een waterplein, speelbeek met helofytenfilter, vijver en wadi met buffercapaciteit voor regenwater uit de omgeving. De elementen zijn geschakeld en het schone water in de beek en het waterspeelplein wordt rondgepompt. Het regenwater dat via de groene vallei in de vijver stroomt, kan infiltreren naar het grondwater via de doorlatende oevers boven de waterlijn. Het robuust watersysteem met schoon en stromend oppervlaktewater is verbonden met het watersysteem van de stad. Het draagt bij aan klimaatbestendigheid en zoetwatervoorziening. De waterstructuur met de moeras- en watervegetatie creëert een vochtig biotoop binnen het park voor zowel flora als fauna. Het watersysteem wordt geflankeerd door het spoorpad, parallel aan een bestaand spoorlijntje. Aan de westzijde werd een berkenbosje gehandhaafd, net als de monumentale bomen naast het talud. Blikvanger aan de oostkant is een kunstwerk van Marieke Vromans: De Rits, die het groen opent naar de stad toe.
Inrichtingselementen
De beeldtaal van de inrichtingselementen en de architectuur van het Spoorpark wordt gekenmerkt door gebruik van eenvoudige vormen en eerlijke materialen die refereren aan het industriële spoorverleden van het park. In de architectuur en elementen zijn de separate onderdelen van materialen als staal, beton, glas, hout en bamboe goed herkenbaar.
Het Spoorpark is omheind en wordt in de avond afgesloten. De twee hoofdingangen zijn gemarkeerd door hoge pergola’s die samen met de bomen en de klimplanten een groene entree vormen. Naast entree zijn ze een ruimte op zich, bijvoorbeeld voor een fietsenstalling en tijdelijke kleine evenementen. In de avond is de pergola verlicht.
De bruggen over de speelbeek en de wadi zijn geconstrueerd uit staalprofielen en typerende balustrades met diagonale vlakvulling. Daar waar overgangen zijn naar hoger of lager gelegen delen worden standaard betonnen zitranden met bamboe zittingen toegepast (Greenline, ontwerp Blom&Moors). Langs de boulevard is LEDverlichting geïntegreerd, bij de Urban Sports zijn stalen skatestrips opgenomen. Ook de tribune is gerealiseerd met deze elementen.
De reeks zitmeubilair uit staal en bamboe wordt in tal van configuraties toegepast langs de esdoornlaan en in de T-huistuin. De twee hoofdroutes via laan en boulevard zijn verlicht. Ook de reeks lichtmasten bestaat uit profielen in Spoorparkkleuren, voorzien van armaturen met duurzame LED verlichting.
